Hier vindt u een aantal voorbeelden van West-Europese strovlechtwerken met uitleg over hun herkomst en betekenis.
‘Corn Dollies’ (Engeland)
In Engeland vinden we veel oogstsymbolen, die daar ‘Corn Dollies’ genoemd worden. Vaak zijn deze in spiraalvorm gevlochten, maar we zien ook andere vlechttechnieken. Deze benaming is waarschijnlijk afgeleid van ‘Corn Idol’, wat graangod betekent. Iedere provincie kent zijn eigen traditionele én eigentijdse Corn Dollies, zoals de Staffordshire Knot, de Essex Terret en de Suffolk Horseshoe.
The Neck |
Staffordshire Knot |
‘Cryin’ the neck’ (Engeland)
Er is een zeer oude spiraalvormig oogstsymbool uit Engeland, dat ‘The Neck’ genoemd wordt. Neck betekent letterlijk: ‘laatste handvol gemaaid graan’. Er is een oude traditie, ‘Cryin’ the neck’, die in Cornwall nog steeds gehandhaafd wordt.
Aan het einde van de oogst scharen de mannen en vrouwen zich rondom een oude man, op het veld waar zojuist de oogst beëindigd is. Deze man heeft van de allermooiste aren uit de laatste schoof de Neck gevlochten. Allen zingen, eerst heel treurig: “Wee-en, way-en”, terwijl de oude man met de Neck de grond aanraakt. Daarna heft hij hem juichend omhoog, terwijl de omstanders luid klappen. Op die manier wordt er gerouwd over de dood van de graangodin en wordt haar wedergeboorte voor het volgend oogstjaar juichend begroet. Hierna wordt de Neck meegenomen naar het dorp, waar een feestmaal klaarstaat als afsluiting van het oogstfeest.
Zonnesymbolen
In landen waar afhankelijkheid van de zon een grote rol speelde in de landbouw, vinden we veel strovlechtvormen die deze symboliek uitbeelden. Vooral in het hoge noorden vinden we symbolen als zonnekransen en mobiles, symbolen van zonkracht en zonnewende.
De grootste zorg van de vroege landbouwer in de Scandinavische landen was niet bijvoorbeeld voldoende regenval, maar dat het de zon mogelijk niet zou lukken om na de donkere winter terug te komen. De rituelen, die voornamelijk in de Midwinter- of Jultijd plaatsvonden, waren dan ook daarop gericht.De Germaanse Jultijd viel van 25 december tot 6 januari. Dit Midwinterfeest, dat 12 nachten duurde, moest de zon doen terugkeren. Daartoe stookte men vuren en maakte veel kabaal. In die tijd werden ook voorwerpen van stro gemaakt die werden opgehangen in de huizen. De kracht die door de zon gedurende de zomer in het stro opgeslagen was en zijn prachtige glans moesten de zon stimuleren om terug te komen. Ook hing men een schoof rogge buiten aan de huizen op. Een gebruik dat in Zweden nog steeds in ere wordt gehouden. De versieringen van stro die we tegenwoordig in de Kersttijd zien in de noordelijke landen en ook o.a. in Duitsland, zijn dan ook oorspronkelijke oogst- of vruchtbaarheidssymbolen uit de Midwinter- of Jultijd. Vaak zijn dat kransen, zonnen en wielen die de beweging van de zon symboliseren, of mobiles die bij hun bewegingen het licht moeten vangen. Sinds de kerstening van Europa worden er in de Kersttijd ook christelijke symbolen zoals engelen en sterren gemaakt.
De christelijke oogstviering
Kruisen voor de oogst-dankdiensten
In 1850, werden op initiatief van een Engelse dominee dat leidde tot een besluit van gezamenlijke kerken in Engeland, de christelijke oogst-dankdiensten ingesteld. Het initiatief verspreidde zich richting het vasteland van Europa en vanaf die tijd worden er in vele landen prachtige voorwerpen gevlochten om de kerken op te sieren tijdens de oogst-dankdiensten. Hierbij wordt uiteraard gebruik gemaakt van de vlechttechnieken waarmee voorheen oude symbolen gevlochten werden. Omdat dit gebruik inmiddels al zo’n 150 jaar bestaat, kunnen we ook hier spreken van een lange traditie. We vinden bijvoorbeeld grote kruisen in Engeland, Ierland, Polen en Mexico.
Maria als opvolgster van de graangodin
In de Rooms-katholieke streken heeft de heilige Maria de functie van de graangodin overgenomen. Het is dan ook Maria die daar gedankt wordt voor het slagen van de oogst. Prachtige voorbeelden van Maria-kronen vinden we bijvoorbeeld in Polen en Oostenrijk. Deze kronen worden door de landarbeiders gevlochten, in processie naar de kerk gebracht en daar op het Maria-altaar gezet. Daar blijft de kroon het hele jaar als uitdrukking van dank voor de oogst. Het volgende jaar wordt aan het einde van de oogst een nieuwe kroon gevlochten en de oude wordt verbrand.
Enkele kronen
Black forest crown |
Osborn crown |
Zo blijft strovlechtwerk en de symbolen die ermee gevormd worden een rol spelen bij niet alleen versiering, maar ook zingeving. Doordat het strovlechten zoveel toepassingen kent, is het al eeuwen een geliefde kunstvorm.